Nhiều  người vẫn cho rằng một trong những hạnh phúc trên đời này là tình bạn.  Điều này thì ai cũng dễ dàng đồng ý thôi. Thế nhưng, để có tình bạn thực  sự thì cần có những người bạn thực sự. Như thế nào gọi là một người  bạn?

Liệu có phải những ai ta  vẫn giao du đều là bạn cả? Không đâu, số người ấy gồm cả “bạn” lẫn “bè”,  và phần nhiều là bè hơn là bạn. “Bạn bè” không phải là lối nói cho xuôi tai, cũng không phải là “từ láy”, “từ đệm” này nọ như nhiều người tưởng mà là “từ ghép” của hai chữ “bạn” và “bè”. Bạn, nói đơn giản, là người đồng hành cùng  chia vui sẻ buồn với ta trên những chặng đường đời. Bè là những kẻ tạt  ngang qua đời ta trong chốc lát, rồi đường ai nấy đi mà không chút vấn  vương.

Tình bạn và tình bè

Bè là một dạng “bạn qua loa”. Bè trong những chữ “bè phái”, “kết bè, kết đảng” gợi lên ý tưởng không lấy gì làm hay ho cho lắm.

Kết bè luôn luôn dễ dàng hơn kết bạn, như ta dễ dàng “cụng ly” với người mới tiếp xúc lần đầu trong một bàn tiệc. Bạn nhậu là một trong những dạng “bè” khá phổ biến. Bàn nhậu và cuộc nhậu mở ra những cơ hội thuận tiện cho những ai có nhu cầu kết bè.

“Bè” dễ đến, dễ đi. Những lúc ta sảng khoái thì bè xăng xái “tấp” vào, những khi ta phiền muộn thì bè lặng lẽ “trôi” đi. Những kẻ ở quanh ta trong những cuộc vui ồn ào mà ta tưởng là “bạn” thường chỉ là “bè”. Như những cuộc vui chóng tàn, những người “bạn” dễ dãi ấy cũng nhanh chóng biến mất khỏi đời sống chúng ta. Những con người ta dễ lầm tưởng là “bạn” ấy, nhiều lắm chỉ đi với ta một đoạn đường ngắn ngủi, cũng không khác mấy những anh chàng, những cô nàng vớ vẩn mà ta có lần “đụng” phải, có lần gặp gỡ phất phơ đâu đó trong đời này, nói dăm ba câu  chuyện nắng mưa rồi chia tay, đường ai nấy đi và chẳng bao giờ còn gặp  lại lần thứ hai.

“Bè” cũng hay “đổi bè”,  khi thì hát “bè” này, lúc thì hát “bè” khác. Tình bè khó mà bền chặt vì  thiếu sự hiểu biết và tin cậy. Bè cũng có khi hóa thành bạn, tình bè  cũng có khi đổi sang tình bạn nếu chung sống được với nhau lâu dài.  Thường thì bè chỉ là bè.

“Có hoạn nạn mới biết bạn, bè”, câu ấy không mới nhưng chẳng bao giờ cũ, chẳng bao giờ sai, và cũng cho thấy một trong những “đức tính” nổi bật của bè là những lúc “bạn” khốn đốn thì “bè” chẳng thấy đâu cả  và thường viện những lý do chính đáng để không phải ra tay nghĩa hiệp  với bạn mình.

Hầu như ai cũng có ít nhiều bè, là những người ta vẫn tiếp xúc vì nhu cầu giao tế hoặc cùng môi trường sinh hoạt (hội hè, làm việc, giải trí…),  nhưng không kể là bạn nên họ phải là bè. Ngược lại, ta cũng là bè của  nhiều người, những người không thực sự xem ta là bạn. Cuộc sống là vậy.  Thường thì bè cũng vô thưởng vô phạt, nếu ta chẳng trông cậy gì ở bè thì  cũng không phải thất vọng vì bè.

Bạn cũng có bạn thân, bạn sơ. “Bạn sơ” có điểm giống “bè” là ta không biết gì nhiều về họ nên không đủ độ tin  cậy. Bạn thân thường là bạn quen biết và gắn bó lâu năm, là người biết  rõ cả tính tốt lẫn thói hư tật xấu của ta. Bạn thân là người từng chia  sớt cùng ta những vui buồn, sướng khổ, và là người ta tin cậy được để  chia sẻ những nỗi niềm. Bạn thân không hẳn là tri kỷ hoặc gần nhau về  tính cách, sở thích, quan niệm. Bạn thân cũng không hẳn là người thật  tốt. Có những người thật tốt với ta, có khi tốt hơn cả những bạn thân,  nhưng ta vẫn không cảm thấy gần gũi, thân mật, vì thế không gọi là bạn  thân.

Tình bạn thường “tĩnh” hơn là “động”, lắng đọng hơn là sôi nổi. Ở giữa hai người bạn thân là sự đồng cảm. Tận cùng của đồng cảm là thinh lặng.

Tình bạn cần có một bề dày của sự gắn bó, hiểu biết, cảm thông và tin cậy. Đến một tuổi nào đó người ta thật khó mà có thêm được những người bạn  mới, trong lúc những người bạn cũ thì cứ mất đi lần lần. Càng lớn tuổi  người ta càng cảm thấy cô đơn là vì vậy, và chẳng còn cách nào hơn là cố  mà giữ lấy và yêu lấy những tình bạn cũ kỹ, hiếm hoi còn sót lại.

Những người tưởng rằng  mình có nhiều bạn, thực ra là những người không có hoặc có rất ít bạn,  và không biết phân biệt đâu là bạn, đâu là bè; hơn thế nữa, đâu là bạn  thật, đâu là bạn giả.

Bạn thật tình thật, bạn giả tình giả

Bạn lại có “bạn thật” và “bạn giả”.  Bạn thật là khuôn mặt thật, không điểm phấn tô son. Bạn giả là chiếc  mặt nạ, với nhiều lớp phấn dày. Như cuộc sống có hai mặt, con người vừa  có bạn thật lại vừa có bạn giả. Rủi thay, bạn giả lúc nào cũng nhiều hơn  bạn thật. Bạn giả thì tình cũng giả, đến với ta vì cái gì đó khác hơn  là tình thật.

Bạn giả là người đóng giả  vai người bạn, ngoài mặt tỏ ra thân thiết nhưng có thể bất ngờ tặng cho  ta những nhát dao trí mạng từ phía sau lưng, hoặc phun ra những nọc độc  của lòng đố kỵ. Đôi lúc có kẻ thù còn dễ chịu hơn là có những người bạn  giả. Bạn giả cũng tựa như bạc giả vậy, đã không xài được mà để trong túi  có khi mang họa.

Bạn giả cải trang  rất khéo, luôn ra vẻ tình nghĩa thắm thiết, nói năng toàn những lời hay  lẽ phải, nhân nghĩa lễ trí tín đầy đủ cả. Thường thì người ta nhận diện  được bạn giả khá muộn màng, đành tự an ủi là học được bài học quý giá (với chút vị đắng cay) về những tình bạn… giả. Bạn giả như rượu giả, uống vào mới ngã ngửa ra.